Üzərində universitetin loqosu olan fincanlarla mühazirə zalına daxil olan professor dərs dediyi qruplardan birinə həmin fincanları hədiyyə edir. Professor dərs dediyi digər qrupa isə bu fincanlardan hədiyyə etmir. Daha sonra isə 1 ay sonra, hər iki qrupa daxil olaraq tələbələrdən soruşur ki, həmin fincanları əgər satsalar hansı qiyməti qoyarlar?! Nəticələr isə kifayət qədər maraqlı olur, belə ki, fincanları hədiyyə kimi qəbul edən tələbələrin təyin etdikləri qiymətlər, digər qrupun qeyd etdiyi qiymət ortalamasından dəfələrlə yüksək olur.

Burada hər iki qrup tələbələrinin fərqli qiymət qoymasının kökündə dayanan isə psixoloji səbəblərdir. Yəni qrupun birinində artıq hər kəs üzərində universitet loqosu olan fincana sahibdir və 1 ay ərzində onlarda həmin əşyaya müəyyən emosional bağlılıq yaranır və beləliklə, onlar qiymət təyini  zamanı həmin fincanları daha çox dəyərləndirilər. Həm psixologiyada, həm də davranış iqtisadiyyatında bu təsir Endovment Effekt adlandırılır.

Endovment effekti sadə olaraq belə izah olunur ki, bizim sahib olduğumuz əşyaya verəcəyimiz dəyər və ya qiymət, həmin əşyaya sahib olmadığımız haldakından daha yuxarı olur. Bunun da arxasında dayanan səbəb sahib olduğumuz əşyanın individual olaraq  emosional və simvolik əhəmiyyətinin olmasıdır.

İkinci səbəb kimi, insan öz şüuraltısında hər zaman sahib olduğunu itirmək istəmir, buna görə də həmin əşyanı daha çox dəyərləndirir.

Endovment effekti bizim gündəlik biznes proseslərimizdə də özünü göstərir. Məsələn, onlayn biznesdən desək, bəzi şirkətlər məhsullarını və ya xidmətlərini ilkin olaraq ödənişsiz təklif edirlər, və beləliklə həmin şirkət və müştəri arasında müəyyən bağlılıq yaranır. Növbəti etapda isə, müştərinin alış etmə ehtimalı daha da artır. Misal olaraq, yəqin ki siz də əksər taksi şirkətlərində, kuryer şirkətlərində ilkin istifadənin ödənişsiz olduğunu görmüsünüz. Beləliklə, Endovment effekti baş verərək, növbəti alışların olma ehtimalı yüksək olmuş olur.

Bu effektin başqa bir misalı kimi, İKEA mebel mağazalarının strategiyasını misal göstərmək olar. Məsələn, İKEA mağazalarında müştərilər sadə olaraq özləri öz zövqlərinə uyğun bəzi  mebelləri hazırlaya bilirlər və beləliklə fərdiləşmə olduğuna görə, məhsul daha sürətli və daha yuxarı qiymətə satıla bilir. Hətta İKEA-ya məxsus mobil tətbiqlər var ki, siz öz telefonunzla evinizin boş hissəsində İKEA mebellərini yoxlaya bilirsiz. Bu halda da psixoloji olaraq özününküləşmə, fərdiləşmə hissi yarandığına görə alıcılıq yüksəlir.

Ümumi baxanda insanlar müxtəlif vəziyyətlərdə rasional davranmırlar. Bunun da əsas səbəbi şüuraltı düşüncələrdir. Elə bu səbəbə görə Endovment effekti göstəriri ki, biz sahib olduğumuz əşyaları bazar qiymətindən daha yüksək qiymətləndiririk. Bu konsepti ilk dəfə Amerikan iqtisadçısı Riçard Teylor məqalələrinin birində işlədib.

Bu təsir həmçinin  özünü səhm bazarında göstəririr. Məsələn, səhmlərinin dəyəri aşağı düşən investorlar sahib olduqları səhmləri bazar qiymətindən daha çox dəyərləndikləri üçün gərəyindən daha çox əllərində saxlayırlar. Qısa olaraq demək olar ki, Endovment effektinə əsasən “sabihiblik həmin insan üçün əlavə dəyər  yaradır”.